Verschenen: De man die zijn hoofd verloor. Over wanen en illusies

Psychiaters, neurologen en klinisch psychologen ontmoeten patiënten die de onmogelijkste dingen geloven. Dat ze van glas zijn. Dat ze in de hand van hun afgezette arm nog steeds een kopje geklemd houden. Dat ze twee jaar geleden zijn verdronken. Dat ze via het stopcontact worden afgeluisterd. Dat ze Christus zijn. Dat ze hun overleden dierbare horen scharrelen in de keuken. De variatie is eindeloos – lijkt het. In werkelijkheid vormen wanen, fantoomervaringen en hallucinaties een mozaïek waarin patronen zijn te herkennen. Sommige wanen zijn verbonden met hersenletsel en bieden dan een welkom venster op de neurologische circuits die intact moeten zijn om het geestelijk evenwicht te behouden. Andere zijn een poging om intens verwarrende gewaarwordingen toch in een begrijpelijk verband te krijgen. Maar wat ze gemeen hebben is de wanhopige vindingrijkheid waarmee het zelf logica en samenhang probeert te bewaren, een innerlijke orde, alsof de rede het allerlaatste is dat een ziel in verwarring wenst prijs te geven.

Aan de vooravond van Allerzielen verscheen op 29 oktober in de Volkskrant een beschouwing over rouwhallucinaties, ontleend aan het slothoofdstuk van De man die zijn hoofd verloor: Sprekende doden: als rouwhallucinaties het doen lijken alsof iemand er nog is

Verschenen: De ivoren cel. Herinneren en vergeten in Privé-domein

De dagboeken, memoires en brieven in de ruim driehonderd delen Privé-domein zijn geweven van herinneringen. Het geheugen kan ons troosten door momenten van geluk te laten herleven, maar spiegelt ons met evenveel gemak een bedrieglijk verleden voor. Douwe Draaisma koos tachtig herinneringen aan intense ervaringen en ontmoetingen. Ze verhalen over de eerste kussen van Alma Mahler en Sylvia Plath, de huwelijksaanzoeken van Charlotte Brontë en Anna Dostojevskaja, het eerste orgasme (op zesenzeventigjarige leeftijd) van Claire Goll, de vuige roddels die de gebroeders Goncourt te horen kregen, de schok die Elias Canetti te verwerken kreeg toen zijn vader stierf, de schaamteloze escapades van Samuel Pepys met zijn vrouwelijke personeel, en de pogingen van de zestiger Hector Berlioz om het meisje waar hij als twaalfjarige zijn hart aan had verloren alsnog tot de zijne te maken. Van de vroegste jeugdherinneringen tot de reminiscenties van de ouderdom, in Privé-domein neemt het geheugen geen blad voor de mond.

De herinneringen van Griet Op de Beeck

Bij de verschijning van haar roman Het beste wat we hebben maakte Griet Op de Beeck bekend ervan overtuigd te zijn in haar jeugd door haar vader te zijn misbruikt. Onder Publicaties een beschouwing over trauma, herinnering en verdringing.

Verschenen: Als mijn geheugen me niet bedriegt

Wat doet het met je herinneringen als je pas op oudere leeftijd te horen krijgt dat je een andere biologische vader hebt dan je altijd dacht? Wat gebeurt er in je geheugen als aan het licht komt dat je bent bedrogen door een geliefde en het tot je doordringt dat het bedrog al een tijd gaande is? Wat verandert er in je herinneringen aan een vriend of een dierbare als later blijkt dat deze een ernstig delict heeft gepleegd? Sommige ervaringen zijn zo ingrijpend dat ze je niet alleen een andere toekomst geven, maar ook een ander verleden. Wat je pas op latere leeftijd begrijpt of te weten komt kan een levensverhaal van het ene moment op het andere van gedaante laten veranderen, als een kussen dat een stomp krijgt om het een passende vorm te geven. Wat heeft al dat herschrijven en herzien te betekenen voor de betrouwbaarheid van onze herinneringen? En gáát het wel om die betrouwbaarheid? Kunnen herinneringen elkaar op verschillende momenten in je leven tegenspreken en toch beide waar zijn?

Verschenen bij Galiani: Wie wir träumen, de Duitse vertaling van De dromenwever (Historische Uitgeverij, 2013). In Das Magazin een interview met Mathias Plüss.

Verschenen bij Yale UP: Forgetting. Myths, Perils and Compensations, de Engelse vertaling van Vergeetboek (Historische Uitgeverij, 2010).

Het boek is vertaald door Liz Waters. Er is een Q&A mee verbonden over het vergeten van dromen, cryptomnesie en het tijdbesparende inzicht dat geheugentraining niet helpt. In Scientific American Mind verscheen een interview. Alison Abbot schreef een recensie in Nature: PDF. De neuroloog Steven Rose recenseerde het in The Lancet: PDF

Een wekdroom eindigt met de prikkel die de droom in gang zette – dus met zijn eigen oorzaak. Dromen we werkelijk achterstevoren?

Bij Publicaties een essay over tijd in dromen.

‘Ik ben een psycholoog die schrijft – niet andersom.’

Interview in Psyche & Brein, nr 6, 2014. Over wetenschap en literatuur, visitatiecommissies en publicatiedruk: PDF

Franse vertaling van Ontregelde geesten.

Recent verscheen Quand l’esprit s’égard, de Franse vertaling van Ontregelde geesten. Pierre Broca, Georges Gilles de la Tourette, Joseph Capgras en Gaëtan de Clérambault zijn Franse eponimisten. Zij gaven hun naam aan een hersengebied en neurologische en psychiatrische syndromen. Zij markeren de vooraanstaande positie van Frankrijk in de 19e-eeuwse hersenwetenschap.

Het boek is vertaald door Bertrand Abraham en verscheen bij Seuil. De eerste besprekingen zijn inmiddels verschenen.